door Nadine Roos

Pleinvrees
Het beeld dat ik krijg bij het woord plein is van een plek waar het stedelijke leven om heen draait. Waar gezellig keuvelende oude mannetjes op een bankje zitten. Petje op, de kromme benen iets uit elkaar en een wandelstok ertussen. Er worden sterke verhalen uitgewisseld, gelachen en nog steeds ondeugend rond gekeken. Kinderen spelen tikkertje en rennen rond. In een hoek van het plein staan de hangjongeren nonchalant stoer te wezen. Een verliefd stelletje staat innig bij de fontein. Ze hebben alleen oog voor elkaar. Buurvrouwen komen elkaar midden op het plein tegen, stoppen en wisselen de laatste weetjes met elkaar uit. In mijn verbeelding is het een plek van spontane ontmoetingen, van kijken en gezien worden. Het is er ook altijd mooi weer. Want ik zie zo’n plein voor me in een Zuid Europees land. Denk ik aan een Nederlands plein dan denk ik aan een lege, grijze, stenige vlakte.

pleinmensen
Waarom hebben Nederlandse pleinen niet dezelfde stedelijke rol als de Zuid Europese. Waar komt dat door en zouden we Nederlandse pleinen eveneens een zuidelijk joie de vivre kunnen geven.
Altijd gedacht dat het een klimaat dingetje was. Als het weer hier net zo heerlijk zou zijn, dan zouden we ook zulke levendige pleinen hebben. Toch als hier het kwik boven de 20 graden reikt en iedereen meteen te voorschijn komt, dan lopen de straten vol, puilen de terrassen uit, maar blijven de pleinen leeg. Zijn Noorderlingen geen pleinmensen? Of hebben pleinen een andere functie in onze beleving. Of ligt het aan het ontwerp waardoor ze hier anders worden gebruikt?

Lege vlaktes
In Nederland hebben pleinen een andere functie. In plaats van plekken waar het volk samenkomt zijn het praktische ruimtes. Het zijn leegtes in de stad waar de markt en de kermis gehouden kan worden. Nederlandse pleinen zijn leger dan Zuid-Europese. Maar mensen houden niet van lege vlaktes. Dat komt door een prehistorisch overblijfsel in onze hersenen. Op een lege vlakte voelen we ons onbeschut; we zouden besprongen kunnen worden en er is geen plek om dekking te zoeken. Intuïtief vinden we het niet prettig om over een leeg plein te lopen, laat staan er gezellig te gaan zitten en spontaan een praatje met iemand aan te knopen.

Volksaard
Pragmatisme zit in onze volksaard. Een Nederlands plein is no-nonsense, zonder franjes. Dat maakt dat Nederlanders zich niet emotioneel verbonden voelen met een plein. Zuid-Europese pleinen daarentegen zorgen wel voor die verbinding. Het zijn plekken waar historische gebeurtenissen plaatsvinden en worden herdacht. Op menig plein staat een standbeeld van een vroegere held. Een heroïsch figuur waarvan iedereen weet wat voor heldendaden die heeft verricht. In Nederland staat ook wel eens een bronzen paard met ruiter op een plein te pronken. Maar ik durf te wedden dat 99% van de Nederlanders, mijzelf incluis, geen flauw idee heeft wie er afgebeeld wordt. In Zuid Europa zijn pleinen ook plekken voor traditionele feesten. Feesten die alleen in die stad of regio gehouden worden. Hierdoor krijgt de plek eveneens een diepere betekenis voor de bevolking.

Oude mannetjes
Pragmatisme is goed. Problemen worden opgelost, zaken verlopen soepel en het gaat verspilling tegen. Maar pragmatisme heeft ook een tegenhanger nodig. Want het leven is niet compleet zonder gevoel, aandacht en een vleugje romantiek. Zo is het ook met pleinen. Nu zijn te veel Nederlandse pleinen leeg en gaten in het stedelijke bestaan. Je krijgt er acuut pleinvrees. Voor deze pleinen is er een bindende identiteit nodig. Een vormgeving die een beschut gevoel geeft en die uitnodigt om er te verblijven. Er zijn een aantal pleinen in Nederland die een stap zetten in de goede richting. Dit zijn de pleinen met terrasjes. Alleen is het verblijven op deze pleinen gekoppeld aan een commerciële activiteit, het nuttigen van een hapje en drankje. Ze zijn nog niet uitnodigend voor iedereen. Dat zouden ze wel moeten worden. Want zodra het zonnetje schijnt, wil ik dat er op Nederlandse pleinen ondeugende mannetjes zitten die opscheppen, elkaar aanstoten en sterke verhalen vertellen.