door: Nikki Daniëls & Nadine Roos

De mondiale milieucrisis staat op het punt ons allemaal te bedreigen. Natuurrampen, economische tegenspoed en tekorten aan grondstoffen schetsen een overweldigend toekomstbeeld. We zien de optelsom van al onze nét verkeerde, dagelijkse keuzes samen een gigantisch probleem vormen. De lucht is zo vervuild dat ademhalen in de stad net zo schadelijk is als het roken van meerdere sigaretten per dag. Dat ene autoritje lijkt weinig uit te maken, maar tel al die ritten bij elkaar op en de gevolgen voor onze stedelijke leefomgeving zijn desastreus. Gelukkig geldt andersom precies hetzelfde. Elke milieubewuste keuze die je maakt, hoe klein ook, draagt bij aan de oplossing. En heb je geen idee waar te beginnen? Begin eens met een bloempot.

Betrokkenheid
Inderdaad, een bloempot. Als stedeling is de kans aanwezig dat je niet dagelijks bezig bent met de natuur en het milieu. En het is begrijpelijk dat je je niet automatisch inzet voor zaken die niet op je dagelijkse vizier staan. Willen we dus met z’n allen bewustere keuzes gaan maken, dan is het cruciaal dat we begaan zijn met de stadsnatuur. Hoe? Het begint allemaal met een betrokkenheid met de leefomgeving, ofwel; place attachment.

Place attachment
Place attachment is de connectie die we voelen bij een locatie. We geven een persoonlijke betekenis aan een plek. Door die betekenis veranderen anonieme ruimtes in voor ons waardevolle plekken. Waarvan we houden. Place attachment ontstaat als mensen een relatie vormen met een plek, zoals we bijna automatisch doen met de plekken uit onze jeugd. Denk maar aan de boom waar je als kind in klom, het pleintje waar je de grootste avonturen verzon of de taartjeswinkel waar je met je oma een gebakje ging halen. Dit proces blijft bestaan in onze volwassen leven. Door steeds terug te keren naar een fijne ontmoetingsplek, bijvoorbeeld. Of doordat een plek gelegenheid biedt voor activiteiten die belangrijk voor je zijn; het park waar je je conditie op peil houdt, een goede route om met de hond te wandelen, dat bankje waar je even een momentje neemt voor jezelf.

De kracht van actief meedoen
Wanneer we zelf een positief effect kunnen uitoefenen op een omgeving heeft dat sterke gunstige gevolgen voor onze gevoelens van verbondenheid met die plek. Zo ervaren bewoners die zich actief bezighouden met de vergroening van hun straat meer persoonlijke betrokkenheid bij hun buurt dan medebewoners die dat niet doen. Onderzoek heeft zelfs aangetoond dat het herhaaldelijk uitvoeren van ‘groene activiteiten’ invloed heeft op de mate waarin we onszelf als milieubewust beschouwen. Door onszelf te zien als iemand uit een groene buurt of een persoon met groene vingers, wordt milieubewustzijn een onderdeel van wie we zijn. Bijzonder is dat deze houding veel verder reikt dan we zouden denken. We gaan ons niet alleen bekommeren om het eigen straatje, maar gaan in het dagelijks leven ook daadwerkelijk milieubewustere keuzes maken.

Stadsnatuur
Dus, als het stadsgroen zulke enorme kansen biedt voor het stimuleren van milieuvriendelijk gedrag, waarom wordt in veel steden het groen dan nog steeds zo gekaderd en afgesloten voor elke vorm van participatie? In plantsoenen zien we stroken met weerbarstige planten die uitstralen dat ze de hardheid van de stad kunnen en moeten doorstaan. Stekelige planten worden ingezet om hufterig gedrag te dwarsbomen. Maar waar wordt de gebruiker uitgenodigd actief mee te doen? Als de bewoners van de stad een rol krijgen in het inrichten of onderhouden van stadsgroen zal deze er totaal anders gaan uitzien en een kettingreactie van verduurzaming teweegbrengen.

De rol van de gemeente
Uiteraard zijn er meerdere gemeentes zich al volledig bewust van wat we beschrijven. Er zijn al jarenlang voorzichtige initiatieven om stedelingen inderdaad actief zorg te laten dragen voor hun eigen leefomgeving. Het probleem is echter dat het gemeenteorgaan vaak traag beweegt en te weinig de controle uit handen durft te geven. Enthousiaste buren wilden gisteren al beginnen. Wanneer toestemming te lang op zich laat wachten valt dit enthousiasme weg en veelbelovende buurtinitiatieven zakken als kaartenhuizen ineen. De gemeente zal vertrouwen moeten hebben in de bewoners, maar dit kan alleen ontstaan door échte samenwerking op de lange termijn, niet door enkel een ‘potje voor onderhoud’ beschikbaar te stellen.
De gemeente moet dus een andere rol gaan innemen. Allereerst zou zij meer, beter en sneller moeten faciliteren. Bestrating en saai, hufterproof groen kan vlot worden afgevoerd om stadslocaties geschikt te maken voor burgerinitiatieven. De gemeente zou veel soepel kunnen zijn met het verstrekken van eventuele vergunningen en een goede ondersteuning kunnen bieden in onderhoud en beheer, zoals het verwijderen van zwerfafval en de aanleg van bewatering. Ook is het absoluut noodzakelijk dat gemeenten en bewoners onderling duidelijke afspraken maken over verantwoordelijkheden.

Meer voordelen
Ja, er is dus nog een weg te gaan. Maar voor wie nog twijfelt aan het ongekende gezamenlijke belang bij een sterkere burgerbetrokkenheid bij stadsgroen; denk nog even mee. Wanneer bewoners de gelegenheid krijgen hun stad te vergroenen heeft dit niet alleen een positief effect op het milieu, maar ook op gebruikers zelf. Zo zullen groenere wijken de sociale binding tussen buurtgenoten vergroten, zeker wanneer ruimtes gemeenschappelijk gedeeld kunnen worden. Daarbij weten we inmiddels allemaal dat een groene leefomgeving bijdraagt aan een verhoogd welzijnsgevoel, een betere gezondheid en verhoogde prestaties op school of werk. Precies datgene waar we ons met seductive cities voor inzetten.

De bloempot
Laten we dus de handen uit de mouwen steken! En laat je gemeente toch op zich wachten? Dan weet je nu waar je zelf kunt beginnen. Met het allerkleinste stapje. Zet eens een bloempot op je stoep en geef je buurvrouw er ook ééntje kado.