Hoe maken we steden aantrekkelijk voor vrouwen
We houden van de stad. In al haar diversiteit biedt ze kansen voor iedereen. Toch zien we dat er een grote kans onbenut blijft. De openbare ruimte is namelijk ingericht op mannen, terwijl 50% van de bevolking bestaat uit vrouwen.

CIAM
Oorspronkelijk groeiden steden organisch. Maar vanaf de jaren 20 van de vorige eeuw zijn onder invloed van CIAM steden planmatig gaan groeien. De leden van CIAM wilden een einde maken aan de 19de eeuwse sloppenwijken. Er moest dus radikaal gebroken worden met de organische stedenbouw. Tegelijkertijd kozen ze, geinspireerd door massaproductie, voor een functionele benadering van architectuur en stedenbouw. De stedenbouwkundigen en beleidsmakers die de afgelopen honderd jaar vanuit dit gedachtengoed onze steden zijn gaan vormgeven waren voornamelijk mannen. Vanuit hun eigen perspectief hebben ze een blinde vlek gehad. Ze hebbben niet gezien dat ze alleen voorzichzelf ontwierpen en dat ze daarmee de vrouwen vergaten. Hierdoor zijn problemen ontstaan en kansen onbenut gelaten. Er valt namelijk veel te winnen als steden ook aantrekkelijk voor vrouwen worden.

Van A naar B
Het meest opmerkelijk van CIAM was dat zij voorstanders waren van het uitelkaar trekken van functies. Dat houdt in dat wonen, werken, winkelen, recreeren allemaal van elkaar fysiek gescheiden zijn.Voor mannen maakt dat niet zoveel uit, want uit onderzoek*¹ is gebleken dat zij de openbare ruimte anders gebruiken dan vrouwen.. Mannen reizen meerendeel rechtlijnig tussen hun huis en werk heen en weer.Vrouwen daarentegen volgen afwisselendere routes en bewegen op andere tijden door de stad. Voor hen wringt de functiescheiding daardoor veel meer.

Straatniveau
Naast de monofuctionaliteit van de ruimte die voort is gekomen uit het gedachtengoed van CIAM, zien we de mannelijke invloed ook terug in het gebruik van imponerende architectuur.
Vrouwen hechten minder belang hieraan en orienteren zich veel meer op het straat niveau. Op straatniveau botst het ook tussen wat mannen en vrouwen nodig vinden. Vanuit mannelijk oogpunt dient de openbare ruimte vandalisme bestendig te zijn. Dit houdt in dat de inrichting van te voren al uitgaat van negatief gedrag en dat voor een materiaalgebruik wordt gekozen dat hard is en hardheid uitstraalt. Opmerkelijk is dat uit onderzoek*² is gebleken dat dit juist contraproductief is. Een harde inrichting lokt vandalisme uit en een zachte inrichting zorgvuldig gedraag. Er is een economische winst te halen bij een zachter ingerichte stad. Er zullen namelijk minder kosten gemaakt worden die ontstaan door vandalisme.

Doorslaggevende vrouwen
Er zijn meer voordelen als de stad aantrekkelijk is voor vrouwen. In een aangename openbare ruimte zullen ze langer willen verblijven. Als je ervan uitgaat dat in Amerika 85%*³ van alle directe uitgaven gedaan worden door vrouwen wil je hen zo lang mogelijk in de binnenstad houden. En in Nederland ligt het percentage waarin de vrouw de doorslaggevende stem heeft nog hoger*^4. Zij zullen dan ook bepalend zijn in waar stellen gaan wonen. Voor het aantrekken van nieuwe bewoners is het dus van groot belang dat de vrouw de stad aantrekkelijk vindt.

Oplossingen
De volgende stap is hoe maken we een stad aantrekkelijk voor vrouwen.

• Vrouwen moeten een stem krijgen in het ontwerpproces, want daarmee is de scheefgroei ontstaan.
• Functiemenging moet terug de stad in, zodat de levendigheid vergroot wordt.
• Zachtheid in steden toelaten door ander materiaal en kleurgebruik
• In plaats van te imponeren de wensen van de gebruiker op de voorgrond te zetten.

De stad is er voor iedereen. Als de stad aantrekkelijk wordt voor de vrouwelijke helft van de bevolking is dat een enorme winst voor iedereen en profijtelijk voor zowel vrouwen als mannen.

Nikki Daniëls & Nadine Roos

*¹ https://www.citylab.com/transportation/2013/09/how-design-city-women/6739/

*² William H. Whyte The social life of small urban spaces

*³ https://www.bloomberg.com/news/videos/b/9e28517f-8de1-4e59-bcda-ce536aa50bd6

*⁴ http://www.marketingonline.nl/blog/adverteerders-laten-kansen-liggen-bij-vrouwen-zegt-het-reclamebureau-voor-vrouwen

door Nadine Roos

verjaardagscadeautje
Voor mijn verjaardag kreeg ik als grap het boek Architectuurgids Zoetermeer. We moesten hierom lachen, want hoe kon het mogelijk zijn dat zo’n toch wat suffe stad als Zoetermeer een architectuurgids had. Ik kreeg het boek van een vriend. We kennen elkaar al lang en zijn samen in deze groeikern (New Town) opgegroeid. Beide herinneren we de stad niet als uitdagend.

Herkenning
Toch, terwijl ik er doorheen bladerde, was het boek een feest der herkenning. Mijn moeders huis stond erin afgebeeld, net als de dekwoningen waar ik tot mijn negende woonde. Ik begon het boek met meer interesse te bekijken en al snel stopte ik met lachen.

Het boek is intrigerend. Het zit vol met architectonische experimenten. De stad is gebouwd met een aanstekelijk optimisme en met de ambitie om het beste leefmilieu te creëren. Een bevlogen en interdisciplinaire groep van architecten, stedenbouwers, kunstenaars en ambtenaren werkten met de laatste inzichten en onderzoekresultaten. Ze hadden zelfs een ervaringendeskundige aan boord.

Overstromende stad
Zoetermeer was het antwoord op Den Haag. In de jaren 50 van de vorige eeuw was Den Haag een overbevolkte stad. Er was niet genoeg ruimte voor de stad om uit te breiden. Geïnspireerd op de tuinstadbeweging stelden stedenbouwers zichzelf het doel om de arbeidersklasse te bevrijden uit de vervuilde en industriële stad. Als positief alternatief wilden ze een plezierige, open en groen leefmilieu neerzetten. In 1962 werd het besluit genomen dat Zoetermeer de groeikern moest worden waarin Den Haag kon overvloeien. Zoetermeer veranderde van een dorpje met 8000 inwoners naar een New Town met tegenwoordig 125.000 inwoners.

Verwarrend
Terwijl ik aan het lezen was over de intensiteit waarmee ze Zoetermeer bouwden, raakte ik meer en meer verbijsterd. Veel van de elementen die ik met mijn bureau nastreef waren in Zoetermeer toegepast. Ik pleit bijvoorbeeld voor groenere steden. Zoetermeer is zeer groen. Ik zet me in voor kindvriendelijke straten, waar auto’s minder dominant zijn en kinderen meer plek hebben om te spelen. Zoetermeer heeft kindvriendelijke woonerven.

Hoe komt het dan toch dat veel mensen neerbuigend over Zoetermeer praten? Waarom vind ik deze stad zelf benauwend?

Beperkende principes
De stad is gebouwd volgens het principe van het stadsmodel. In het boek ‘Welcome to the urban revolution’ van schrijver Jeb Brugmann wordt dit model beschreven. Het houdt in dat gehele wijken in een keer zijn ontworpen en gebouwd. Ze zijn niet organisch gegroeid en hebben dus geen gelaagdheid. Dit houdt in dat hun flexibiliteit minimaal is. Het maakt dan niet meer uit of de architectuur en de stedenbouw experimenteel zijn. De stad is rigide.

Voor alle New Towns die nog gebouwd gaan worden, moeten we er dus voor zorgen dat ze niet inflexibel worden, maar wel hetzelfde optimisme en behoefte om te experimenteren behouden. En bestaande New Towns moeten de volgende stap zetten door gelaagdheid en flexibiliteit te introduceren. Zo kunnen ze tot ware steden groeien waarop we verliefd kunnen worden.

De architectuurgids Zoetermeer is geschreven door Joosje van Geest, meer informatie over dit boek is te vinden op haar website