door Nadine Roos

verjaardagscadeautje
Voor mijn verjaardag kreeg ik als grap het boek Architectuurgids Zoetermeer. We moesten hierom lachen, want hoe kon het mogelijk zijn dat zo’n toch wat suffe stad als Zoetermeer een architectuurgids had. Ik kreeg het boek van een vriend. We kennen elkaar al lang en zijn samen in deze groeikern (New Town) opgegroeid. Beide herinneren we de stad niet als uitdagend.

Herkenning
Toch, terwijl ik er doorheen bladerde, was het boek een feest der herkenning. Mijn moeders huis stond erin afgebeeld, net als de dekwoningen waar ik tot mijn negende woonde. Ik begon het boek met meer interesse te bekijken en al snel stopte ik met lachen.

Het boek is intrigerend. Het zit vol met architectonische experimenten. De stad is gebouwd met een aanstekelijk optimisme en met de ambitie om het beste leefmilieu te creëren. Een bevlogen en interdisciplinaire groep van architecten, stedenbouwers, kunstenaars en ambtenaren werkten met de laatste inzichten en onderzoekresultaten. Ze hadden zelfs een ervaringendeskundige aan boord.

Overstromende stad
Zoetermeer was het antwoord op Den Haag. In de jaren 50 van de vorige eeuw was Den Haag een overbevolkte stad. Er was niet genoeg ruimte voor de stad om uit te breiden. Geïnspireerd op de tuinstadbeweging stelden stedenbouwers zichzelf het doel om de arbeidersklasse te bevrijden uit de vervuilde en industriële stad. Als positief alternatief wilden ze een plezierige, open en groen leefmilieu neerzetten. In 1962 werd het besluit genomen dat Zoetermeer de groeikern moest worden waarin Den Haag kon overvloeien. Zoetermeer veranderde van een dorpje met 8000 inwoners naar een New Town met tegenwoordig 125.000 inwoners.

Verwarrend
Terwijl ik aan het lezen was over de intensiteit waarmee ze Zoetermeer bouwden, raakte ik meer en meer verbijsterd. Veel van de elementen die ik met mijn bureau nastreef waren in Zoetermeer toegepast. Ik pleit bijvoorbeeld voor groenere steden. Zoetermeer is zeer groen. Ik zet me in voor kindvriendelijke straten, waar auto’s minder dominant zijn en kinderen meer plek hebben om te spelen. Zoetermeer heeft kindvriendelijke woonerven.

Hoe komt het dan toch dat veel mensen neerbuigend over Zoetermeer praten? Waarom vind ik deze stad zelf benauwend?

Beperkende principes
De stad is gebouwd volgens het principe van het stadsmodel. In het boek ‘Welcome to the urban revolution’ van schrijver Jeb Brugmann wordt dit model beschreven. Het houdt in dat gehele wijken in een keer zijn ontworpen en gebouwd. Ze zijn niet organisch gegroeid en hebben dus geen gelaagdheid. Dit houdt in dat hun flexibiliteit minimaal is. Het maakt dan niet meer uit of de architectuur en de stedenbouw experimenteel zijn. De stad is rigide.

Voor alle New Towns die nog gebouwd gaan worden, moeten we er dus voor zorgen dat ze niet inflexibel worden, maar wel hetzelfde optimisme en behoefte om te experimenteren behouden. En bestaande New Towns moeten de volgende stap zetten door gelaagdheid en flexibiliteit te introduceren. Zo kunnen ze tot ware steden groeien waarop we verliefd kunnen worden.

De architectuurgids Zoetermeer is geschreven door Joosje van Geest, meer informatie over dit boek is te vinden op haar website